Кызылорда қаласындағы ЖШС «Автомобиль Жол Басқармасы

   Бөлшекті дайындаудың  технологиялық барысында орындалатын  өтпелер нәтижесінде пайда болатын  қателіктерді өтеу үшін арналады. Бөлшектің  элементарлы беті  үшін әдіп өлшемін сәйкес анықтамалық  кестелер бойынша белгілейді (МЕСТ, РТМ және т.б.)

 

   Соғылманың есептелген  массасын анықтаймыз:

                  ,                          ( 31)

 

мұнда  – соғылманың есептелген массасы, кг;          

           – бөлшек массасы, кг;

             - есептелген коэффициент.

 

  Соғылманың дәлдік  көзі – Т3, болат тобы – М2, күрделілік дәрежесі – С1. Соғылма  формасы жазылған геометриялық  фигура массасын диаметрі 160 мм және биіктігі 70мм цилиндр өлшемдерінен анықтаймыз. Сипатталған фигура массасы (есептелген)– 10,97 кг.

                                                                                      ( 32)

 

Соғылманың бастапқы индексі  – 15.

Механикалық өңдеуге әдіптер.

- ге әдіп:

160+2*2,5+2*0,3=165,6; сызбадағы өлшем ;

 әдіп:

45-2*2,3-2*0,3=39,8; 40 деп қабылдаймыз;  сызбадағы өлшем ;

50 мм еніне әдіп:

50+2*2,3+2*0,3=55,2; 55 деп қабылдаймыз;  сызбадағы өлшем ;

70мм еніне әдіп:

70+2*2,3+2*0,3=70,2; 75,2 қабылдаймыз;  сызбадағы өлшем .

 

5.  Әдіптер мен операциялық өлшемдердің арналуы мен есептері 

 

   Өңдеу әдібі -  бөлшектің тапсырылған сапасын  қамтамасыз ету үшін өңдеу  үрдісі кезінде дайындама бетінен  шығарылатын материал қабатын  айтады.    

   Әдіп бөлшек дайындаудың  технологиялық үрдісі алдынғы  және орындалып жатқан әрекеті  кезінде пайда болған қателіктер  компенсациясына арналады. Бөлшектің  элементар бетінің әдіп шамасын  анықтама кестелеріне сәйкес (ГОСТ, РТМ және т.б) тағайындайды.

 

  3.5.1 Технологиялық жабдықтау құралдарын таңдау (жабдық, айлабұйым, кескіш және өлшеу құралдары)

Өңдеудің технологиялық  тәсілі негізінде метал кескіш білдек түрін (жоңғылау, тарта жоңғыш, тісүргілеу және т.б) таңдайды. Метал кескіш білдектің  технологиялық жабдығы мен айлабұйымын  бөлшектердің габаритті өлшемдері, дайындама түрі, дайындама материалының сипаттамасы, өңделетін беттің параметрлері мен конструктивті сипаттамасының дәлдігі негізінде технологиялық  операция түріне байланысты таңдайды.

   Сериялық  өндірісте әмбебап, револьверлі,  гидрокөшіргіш білдектер, жартылай  автомат және сандық программалы  басқарылатын білдектер қолдану  қажет. 

 

   010 Жоңғылау

 Білдек. Жоңғылау-бұрамакескіш мод 16К20.

Технологиялық жабдықтау құралдары.

Үшжұдырықшалы өздігінен центрленуші патрон ГОСТ 2675-80.

Кескіш айлабұйым.

Тілікті кескіш ГОСТ 18880 – 73, тік өтпелі кескіш ГОСТ    18879 – 73, кеулей жоңғыш кескіш ГОСТ 18879 – 73.

Техникалық  бақылау құралдары - штангенциркуль ШЦ – I – 125 – 0,1 ГОСТ 166–89.

   015 Жоңғылау

Білдек- жоңғылау- бұрамакескіш мод 16К20.

Технологиялық жабдықтау құралдары- үшжұдырықшалы өздігінен центрленуші патрон ГОСТ 2675-80.

Кескіш айлабұйым - тілікті кескіш ГОСТ 18880 – 73, тік  өтпелі кескіш ГОСТ    18879 – 73, кеулей жоңғыш кескіш ГОСТ 18879 – 73.

Техникалық  бақылау құралдары - штангенциркуль ШЦ – I – 125 – 0,1 ГОСТ 166–89.

 

  020 Тарта жону

Білдек-  мод. 7623.Тігінен-тарта жонатын білдек

Технологиялық жабдықтау құралдары - үшжұдырықшалы  өздігінен центрленуші патрон ГОСТ 2675-80.

Кескіш айлабұйым - тарта жону.

Техникалық  бақылау құралдары - штангенциркуль ШЦ – I – 125 – 0,1 ГОСТ 166–89.

 

   025 Жоңғылау

Білдек -  жоңғылау-бұрамакескіш мод 16К20.

Технологиялық жабдықтау құралдары- үшжұдырықшалы  өздігінен центрленуші патрон ГОСТ 2675-80, төсемді сақиналы құралбілік.

Кескіш айлабұйым - тілікті кескіш ГОСТ 18880 – 73, тік  өтпелі кескіш ГОСТ    18879 – 73, кеулей жоңғыш кескіш ГОСТ 18879 – 73.

Техникалық  бақылау құралдары - штангенциркуль ШЦ – I – 125 – 0,1 ГОСТ 166–89.

   030 Тісжоңғылаушы 

Білдек. Тісжоңғылаушы  мод 5В370 .

Технологиялық жабдықтау құралдары 

Цангалық  босаңдау құралбілігі.

Кескіш айлабұйым.

Фреза.

Техникалық  бақылау құралдары.

Қадам өлшегіш  Б8 – 5070 ГОСТ 3883 – 81.

  035 Ішкі бетті  ажарлау

Білдек - ішкі бетті ажарлағыш мод 3К225В..

Техникалық жабдықтау  құралдары 

Орнату элементі ретінде  калибрлі роликтер немесе тісті секторлар  қолданылатын арнайы патрон

Кескіш айлабұйым - ажарлағыш шарықтас ГОСТ 5392 – 80.

Техникалық  бақылау құралдары- калибр - тығын ГОСТ 14807 – 69.

  040 Ажарлағыш

Білдек - тегіс ажарлағыш  мод. 3Д721В-1.

Технологиялық жабдықтау  құралдары - тікбұрышты немесе дөңгелек үстел.

Кескіш айлабұйым -  ажарлағыш шарықтас ГОСТ 5392 – 80.

  045 Тіс ажарлағыш.

Білдек - тіс ажарлағыш мод 3У12УА.

Технологиялық жабдықтау құралдары - босаңдау құралбілік.

Кескіш айлабұйым. - табақты ажарлағыш шарықтас ГОСТ 5392 – 80.

Техникалық  бақылау құралдары- қадам өлшегіш Б8 – 5070 ГОСТ 3883 – 81

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4. Жаңа машинаның экономикалық тиімділігінің есебі

   Экономикалық тиімділік дегеніміз жаңа техниканың пайдалануынан алынған пайдалы нәтеже қатынасы. Пайдалы нәтеже жоғары болып, жұмсалған қаражат көзі аз болса, экономикалық тиімділіктің жоғары болуы айқын. Жаңа техниканың маңызды тиімділік көрсеткіштеріне сапа көрсеткіштері жатады.  Оларға машинаның ыңғайлылығы мен басқаруының оңайлылығы; сыртқы түрі, пішіні мен жалпы жинақталған шешімі; оператор кабинасының төмен жне жоғары температурадан қорғалуы; машина басқару органдарының құрылымының рационалды болуы; оптикалық және дыбыстық сигнализациясының болуы; оператор жұмыс орынның жайлы жабдықталуы; машина қауіпсіздігі және т.б.  Бұл көрсеткіштердің жоғарлауы машинаның пайдаланудағы  өнімділігінің өсуімен тепе- тең. Керісінше бұл көрсеткіштердің төмен болуы үлкен шығындар байланысты болады.

 

Сыйымдылығы q= 2м ³  біршөмішті  экскаватордың экономикалық тиімділігін есептеу.

  Теориялық өнімділілігін анықтау

 

                                П= 60∙q∙n =60∙2∙3,7= 444м³/сағ                                 (33)         

 

мұнда n-минут ішіндегі жұмыс циклінің саны;

 

      Техникалық  өнімділік

 

                         П_т= П∙ К_н  ∙К_р ∙К_у= 444∙1,4∙ 0,8∙ 0,8= 397м³/сағ                 (34)

 

мұнда К_н=1,4 ылғалды сазға арналан шөміштің орындалу коэффициенті;

            К_р=0,8 топырақ қопсытылуының әсер коэффициенті;

            К_у= 0,8 топыраққа байланысты теориялық өнімділікттін өзгеру коэффициенті;

 

Жылдық пайдалану (эксплуатациялық)  өнімділігін анықтау

 

                           П_э = П_т∙ К_в= 397,8 ∙0,8=318,25м³/сағ                                 (35)

 

К_в=0,8 уақытқа байланысты машинаны қолдану коэффициенті;

 

   4.1 Машиналар мен жабдықтардың техника - экономикалық жобалануы

   Жаңа техниканы  жасау барысында маңызды шығындар  қатарына ғылыми- зерттеу жұмыстарына, техникалық құжаттама, өндірістің технологиялық дайындамасына, үлгінің жасалуы мен сыныпталуына жұмсалатын  шығыстар жатады. Құрылыс және жол машиналарының техникалық құжаттамасын дайындау шығынның  40% құраса, үлгінің жасалуы, монтаж мен сыныпталуы шығынның 60% құрайды.

   Эмпирикалық формула  арқылы жобамен шығындарды (мың.теңге) есептеуге болады.

  Ғылыми – зерттеу жұмыстарына кететін шығындар

З₁ = -(308...250) + 42,9К_нв + 67,3К_сл – 132К_пу = -308+ 42,9∙8,5+67,3∙2,25-

-132∙0,84=96 600 теңге.                                                                                  (36)                                                                                                                        

  Техникалық тапсырма  мен техникалық жобалардың дайындамасына  кететін шығындар

З₂ = -(179,3…129,0) + 24,4К_нв + 59,6К_сл – 112К_пу = -179,3+ 24,4∙8,5 + 59,6∙2,25-

  – 112∙0,84 = 68 100 теңге.                                                                         (37)

 

Өндірістің технологиялық  дайындығына кететін шығындар

 

З₃ = -(272,2…182,4) + 28,8К_нв + 109К_сл – 155,9К_пу = -272,2+  28,8∙8,5 + 109,6∙2,25–155,9∙0,84=88 000 теңге.                                                               (38) 

 

Үлгінің жасалуы мен сыныпталуына кететін шығындар

 

З₄ = -(900,4…1174,4) + 106,4К_нв + 153,9К_сл – 35,9К_пу + 14m = -1174,4+ 106,4х

х 8,5+ 153,9∙2- 35,9∙0,84+ 14∙29,2= 416 600 теңге                                    (39)

 

   мұнда К_нв және К_сл  - жаңалық деңгейі мен бұйымның күрделілігін ескеретін коэффициент (К_нв = 5…8,5; К_сл = 1,0…3,65 ) ;

               m – бұйым салмағы, кг.

 

 Бір машинаға кететін  шығындар (теңге/ дана)

 

                           К_нк = ∑З_i α _t / А_ср ,       (i=1,2,3,4)                                           (40)  

 

мұнда  α _t – әр уақыттағы шығындарды ескеретін коэффициент;

            А_ср – жаңа техниканың ортажылдық шығарылымы.

 

                           А_ср = ∑A _t / 5,                                                                            (41)

 

 мұнда   A _t  - t  уақыттағы жобаланудағы жаңа техниканың шығарылымы, дана (1≤ t ≤ 5).

 

Кесте 5

Келтірілген шығындардың  коэффициенттер мәндері

 

t , жыл	1	2	3	4	5	6	7	8
α t	1,1000	1,2100	1,3310	1, 4641	1,6105	1,7716	1,9487	2,1436

 

t  уақыт сериялы өндірістің бастапқы жылынан, жобаланып отырған машинаның толық жасалынып болуына дейінгі уақытты айтады.

Мысалы, егер жаңа машинаны 2012 жылы шығаруды ұйғарса, онда техникалық тапсырма дайындамасы 2009 жыл деп қарастырылады, сонда        t  =3 деп қабылдаймыз сәйкесінше α _t = 1,3310 ;

   ∑З_i α _t = 56,1∙1,7716 + 40,6∙1,6105 + 68,1∙1,4641 + 88,1∙1,3310 + 416,1∙1,2100 =   885 326 тың

 А_ср = 1500 дана деп қабылдамыз, сонда

 

                            К_нк = 885 326/ 1500 =  884 000 мың / дана.

 

2.  Бұйымның өздік құнын жобамен анықтау

 

   Жобалы шығындар  үшін бөлшектер мен жиналмалы  бірліктердің өздік құны туралы  берілген мәліметтерді пайдалануға  болады. Бұл жағдайда жаңа бөлшектердің  өздік құны өз массасына пропорционалды  болады. Керек жағдайда құрылым  ерекшеліктеріне қарай өзгертіліп  реттеле береді. Машинаның бөлек агрегаттары үшін жобалы өздік құнын анықтау кезінде бөлшектер мен жиналмалы бірліктердің өздік құнын есептеу қажет емес. Тек түпкі бөлшектер мен жиналмалы бірліктердің өздік құнын табуымен шектелуге болады. Бұлар пайыздық қатынаста жалпы өздік құнның үлес салмағынан ие. Осы жағдайда қалған элементтердің жалпы өздік құңға әсерін реттеуші коэффициентін µ ≥ 1 түпкі элементтердің суммарлы өздік құнына көбейтеді.

   Аналогты конструкциялық  өздік құны құрылымын ескере  отырып, негізгі элементтердің біреуін  есептеу арқылы жаңа машинаның  толық өздік құнын анықтауға  болады. Аналогты машинаның негізгі  материалдарының шығыны  өздік  құнының 45% құраса, ал жаңа машина үшін 4 000 мың теңге десек, онда толық өздік құны 4 000 000×100: 55 = 7 272 727 теңге.

   Жиналмалы бірлігіне  арналған  машина дайындамасының  өздік құнын эмпирикалық формула  арқылы анықтауға болады. Бұл  объектің басты техникалық параметрлері  мен өздік құны арасындағы  корреляциялық байланысты карастырады

 

    4.3 Машинаның жеткізілуі мен монтажына кететін шығындар

 

   Жалпы жағдайдағы  машинаның жеткізілуі мен монтажына  кететін шығындарды былай анықтаймыз.