Кызылорда қаласындағы ЖШС «Автомобиль Жол Басқармасы

 

                                                    F_S  =                                           (3)           

 

мұнда F – шөміштің тіс ұшына дейінгі айналу радиуысы + тұтқа   ұзындығы

 

  Тұтқа цилиндрімен пайда болатын (тұтқаның арындық күші) тістердегі максималды радиалды күш F радиуысының доғасына жанама бойынша тұтқа цилиндрімен жаалатын қазу күшін білдіреді. Тұтқа тұтқа цилиндрінен максималды шығын моментін алуды қамтамасыз ететіндей орналасуы қажет, ал шөміш шөміштің бұрылыс күші есебінде көрсетілгендей орналасуы қажет. Максималды есептеу куші F_S  тұтқа цилиндрінің қозғалысы жебенің негізгі саусағы және тұтқа цилиндрінің саусағының өсін біріктіретіндей сызыққа тік бұрышты бағытта сәйкес келеді

   Жер қазу және тиеу  жұмыстарының үлкен көлемін орындау 300 сериялы  Caterpillar экскаваторларын массалы жер жұмыстары үшін шөміштерді және  жебелерді сәйкес тұтқалармен пайдалану материалды тез және эффективті тасымалдауға көмектеседі. Көлемді шөмішті, қысқа тұтқаны және ұзартылған шассиді қолдану кезінде экскаватор үлкен машиналардың жұмыстарын стандартты бұрылмайтын бөліктер шосселі өздігінен төккіштерді тиеу және ортақ құрылыс жұмыстарын орындауда машина идеал жабдыққа айналдырады.

 

   1.5.4 Тұтқа арыны мен шөміш бұрылуының күштерін ескере отырып шөмішті таңдау

 

   Экскаватор тұтқасының арының күштері мен шөміш бұрылуының күштері берілген сәйкес келтірудегі   машинада кесу жиегінің әрбір милиметріне, мысалы дөңгелекті немесе шынжырлы типті тиегішпен салыстырғанда, эффективті меншікті күшті енгізу мүмкіндігін тудырады.

   Енгізудің үлкен күшіне байланысты экскаватор шөміші тез тиіледі. Одан басқа енгізудің үлкейтілген күші экскаватордың үнемді қолдану диапазонын қиын өңделетін топырақты жару жұмыстарынсыз және алдын ала қопарусыз орындау арқылы кеңейтеді.

  Енгізудің үлкейтілген  күшін артықшылықтарымен толық  қолдану үшін экскаватор шөмішін  өңделетін топырақ сипаттамаларына  сәйкес келетіндей таңдау қажет.  Ең негізгі екі көрсеткіштерге  шөміш енімен тіс ұштарына дейінгі шөміштің айналу радиуысы.

  Ені ұзын шөміштер  оңай өңделетін топырақтар үшін, ал ені қысқа шөміштер қиын  өңделетін топырақтар үшін қолданылады.  Қатты тасты топырақтарды өңдеуге  арналған шөмішті таңдау кезінде  тіс ұшына дейінгі шөміштің  айналу радиуысын ескеру керек.  Тіс ұштарының радиустары кіші  шөміштер үлкен радиуспен салыстырғанда  бұрылудың оғары күшін тудырады. Қатты топырақ үшін      Caterpillar шөмішін таңдау кезінде  жақсы эмпирикалық ереже-тіс ұшына  дейін шөміш айналуы кіші радиусты, ені қысқа шөмішті таңдау.

  Экскаватор шөмішін  таңдауға тағы да басқа факторлар  әсер етеді, мысалы траншея  түбінің ені, адамдарды көтеру  түсіруге арналған тор өлшемі  немесе төселінген қабатты сақтау.

 

 

Сурет 8. Шөміш түрлері

 

 

   1.5.5 Шөміштің пайдалы жүгі

 

   Шөміштің пайдалы жүгі сурет 9 сәйкес әр қазу цикліндегі шөміштегі материалдың фактылы мөлшері шөміш өлшемі мен пішіні, шөміштің бұрылу күші және топырақтың кейбір сипаттамаларынан, мысалы берілген топырақ үшін толтыру коэффициенті, тәуелді төмендегі материалдардың бірнеше түріне толтыру коэффициентері кесте 1 келтірілген . Төменде берілген кестеде «шөміш пен пайдалы жүк»  максималды массалар шөмішті дұрыс таңдау үшін келтірілген. Бұл массалар шынайы жұмыс шарттарында негізделген. Орташадан жоғары жағдайларда экскаватор берілген бөлімде көрсетілген жүк көтеру мәндерін қамтамасыз етеді.

 

Кесте 1. 

Материалдардың  бірнеше түріне келтірілген толтыру  коэффициентері

 

Материал	Толтыру коэффициентерінің  диапозоны (үйідімен қоса шөміш сыйымдылығы %)
Ылғалды саз немесе құмды саз  Қатты, тығыз иілімды  тсаз балшық  Қатты, тығыз иілімды  тсаз балшық   Жақсы жарылған таулы  жыныс  Жаман жарылған таулы  жыныс	А – 100 -110%   B – 95 - 110%   C – 80 -90%          60 - 75%          40 - 50%

 

                             

 

Сурет 9. Шөміштің пайдалы  жүгі

 

  Ескерту:  Шөміш өлшемдері максималды тығыздығы 1800кг/м³ материалды сыйғызуға арналған. Пайдалы жүк мәндері 1500кг/м³ тығыздық үшін есептелген.

 

6. Массалы жер жұмыстары үшін экскаваторлардың өнімділігін жоғарлату 

 

   Жер қазу және тиеу жұмыстарының үлкен көлемін орындау кезінде 300 сериялы Сaterpillar экскаваторларын ққолданылған дұрыс. Себебі массалы жер жұмыстары үшін шөміштерді және жебелерді сәйкес тұтқалармен пайдалану материалды тез және тиімді тасымалдауға көмектеседі. Көлемді шөмішті, қысқа тұтқаны және ұзартылған шассиді қолдану кезінде экскаватор үлкен машиналардың жұмысын орындай алады. Ұзын тұтқалармен стандартты бұрылмайтын бөліктер шосселі өздігінен төккіштерді (самосвал) тиеу және ортақ құрылыс жұмыстарын орындауда машина идеал жабдыққа айналдырады.

 

1. Кемердің (уступ) идеалды биіктігі және өздігінен төккішке дейінгі арақашықтық

 

    Тұрақты немесе байланысқан топырақты өңдеу кезінде кемер (уступ) биіктігі шамамен тұтқа ұзындығына  тең болуы қажет. Тұрақсыз топырақ үшін бұл биіктік аз болуы керек. Ең тиімдісі- өздігінен төккіш кузовының топсасынан төмен жағдайы. Сурет 10 көрсетілген.

 

2. Жұмыстың оңтайлы аумағы және бұрылу бұрышы

 

    Максималды өнімділікке жету үшін жұмыс аумағы машинаның бұрылыс осінен екі жаққа 15^o қа дейінгі бұрышпен шектелуі қажет немесе жүріс бөлігінің еніне шамалас болуы керек. Өздігінен төккіштер  машина бұрылысының  өсіне жақын орналасуы кажет. Сурет 11, осындай жағдайдың екі нұсқасы көрсетілген.

 

3. Ойықша жиегінің ең жақсы арақашықтық

 

   Шөмішке топырақты толық алу  кезінде тұтқа вертикаль орналасатындай машина орналасуы қажет. Ойықша жиегінен машинаны алыс орнату кезінде үзу күші азаяды. Машинаны жиекке  жақын орналастыру кезінде соқпақ қабырғасын кесу болуы мүмкін, бұл кері бағытта тұтқаны шығаруға өнімділіксіз шығындарға алып келеді. Бұдан басқа шөміш өз бұрылуының тек 75% орындаған кезде оператор жебені көтеруі қажет. Бұл тұтқаны вертикалды жағдайға жақындату уақытында болады.

   Келтірілген сурет 11 идеалды жағдайды көрсетеді. Барлық ұсыныстар барлық жұмыстарда орындала бермейді, алайда  ұсыныстарды барынша орындау жұмыс жұмыс өнімділігіне әсер етеді.

                             

 

 

 

Сурет 10. Кемердің (уступ) идеалды  биіктігі және өздігінен төккішке дейінгі  арақашықтық

 

 

 

 

Сурет 11. Өздігінен төккіштер  машина бұрылысының  өсіне жақын  орналасуы

 

Сурет 12. Ойықша жиегінің ең жақсы арақашықтығы

  1.7  Негізгі параметрлерінің есебі мен таңдауы

 

    Біршөмішті экскваторлардың негізгі параметрлері болып - шөміш сыйымдылығы q= 2м³ , экскаватор салмағы G, экскаватор қуаты, жұмыс өлшемдері және насос қысымы мен өнімділігі жатады.

 

                

 

Сурет 13. Жұмыс органдарына әсер ететін күштер

 

   Жұмыс жабдықтарының параметрлері мен қазу процессінің оңтайлы байланысы және максималды өнімділік пен минималды жұмыс өзіндік құны болу үшін куаттың толық қолдануын - гидрожетектің параметрлері қамтамасыз ету керек.

 

   1.7.1   325 DL Caterpillar маркалы біршөмішті экскаватордың негізгі көрсеткіштерін анықтау

 

Кесте 2.

Техникалық  сипаттамасы

 

Жабдықтаушы (поставщик)  Модель  Маховиктегі қуат  Эксплуатационды салмағы  Шөміш сыйымдылығыныі диапозоны  Қуат моделі  Қуат иінді білігіндегі номиналды айналу жиілігі,       айн/мин  Цилиндр саны  Цилиндр диаметрі  Поршень жүрісі  Қуаттың жұмыс көлемі  Номиналды айналымдағы гидронасостың максималды     жұмыс жабдығына  беруі (подача)  Сақтандыру клапандарының келтіру:    Жұмыс жабдығының контуры    Жүріс механизмінің  контуры    Айналу механизмінің  контуры    Басқару контуры    Ілмектегі максималды  күш        2- ші жылдамды  жүріс механизмі   Номиналды айналым кезіндегі максималды жүріс жылдамдығы  Шынжырлы лента башмагының  ені  Шынжырлы лента габариттік ұзындығы  Тірек бетінің ауданы  Колея  Май багының сыйымдылығы   Гидрожүйе сыйымдылығы

Жапония, АҚШ 325 DL 152кВт (204л.с) 29240 кг 0,5- 2 м3 С7 ACERT   1800 6 110 мм 127 мм 7,2 л   × 235 л/мин   3500 кПа 3500 кПа 27500 кПа 3900 кПа 249 кН       5,3 км/сағ 800 мм 4860 мм 6,87 м3 2590 мм 520 л 310 л

 

 

 

Сурет 14. Көліктік өлшемдері көрсетілген экскаватор көрінісі

 

Кесте 3

 

325 DL Caterpillar. Көліктік өлшемдер

 

 

Көліктік өлшемдер шартты белгілері (A-L)	Шартты белгілердің оқылуы	Өлшемдер мм
A   B   C   D   E   F   G   H J* K   L	Кабина шатырына дейінгі  габариттік биіктік Айналу платформасының ені (айнаны есептемегенде) Стандартты башмак, шынжырлы лента ені Рама астындағы жол  сәулесі (дорожный просвет) Қарсы салмақ астындағы жол  сәулесі (дорожный просвет) Айналу платформасының артқы  радиусы Шынжырлы лентаның габариттік ұзындығы Габариттік ұзындық Габариттік биіктік Шынжырлы лентаның тірек  ұзындығы Шынжырлы лентаның колеясы	3040   2900   3390   490   1110   3080   4860   10410 3180 3990   2590

 

 

   1.7.2 Негізгі  параметрлерінің есебі

 

 Ең үлкен қазу радиусы      

                              R_k= 9,12 = 9,12∙ = 11,49 м                                         (4)

 

 Ең үлкен түсірілім  радиусы            

                                R_в= 7,96 = 10,02 м                                                          (5)

 

Ең үлкен қазу биіктігі                      

                                H_к= 7,75 = 9,75 м                                                          (6)

 

 Ең үлкен түсірілім биіктігі    

                                H_в= 5,35= 6,73 м                                                           (7)

 Тегеурін білігінің биіктігі               

                               H_н.в = 3,77 = 4,75 м                                                          (8)

 Шынжыр табан биіктігі                  

                               h_r.x= 0,894 = 1,12 м                                                        (9)

 Шынжыр табанның базасы           

                                L_о = 3,24 = 4,08 м                                                           (10)

 Шынжыр табанның жолы               

                               В_о= 2,94 = 3,7 м                                                               (11)

 Айналу осінен бес  жебе осіне дейінгі арақашықтық  

                                а_{п с}=1,22 =1,53 м                                                             (12)

 Саб (рукоять) ұзындығы                 

                            l_p= 5,0= 6,25 м                                                                  (13)

 Жебе ұзындығы                                

                             l_c= 6,88= 8,66 м                                                                (14)

 Жебе ұшы                                      

                             r_c= 6,09= 7,66 м                                                                (15)

 Жебе салмағы                                  

                          G_c= 4,4q-1,1= 7,7 т                                                              (16)

 Саб салмағы